Oddział Brachyterapii i Onkologii Ogólnej

Oddział Brachyterapii i Onkologii Ogólnej

Kierownik Oddziału:
dr hab. n. med. prof. UMED Leszek Gottwald

z-ca Kierownika Oddziału:
dr n. med. Konrad Stawiski

Pielęgniarka Oddziałowa:
mgr Luiza Leśniewska

Struktura i zakres procedur leczniczych na Oddziale Brachyterapii i Onkologii ogólnej

Na Oddziale Brachyterapii i Onkologii Ogólnej znajduje się blok operacyjny, 34 lóżka stacjonarne i 6 stanowisk do ambulatoryjnej chemioterapii. Leczeni są tu pacjenci z nowotworami złośliwymi we wszystkich lokalizacjach narządowych. U hospitalizowanych pacjentów w zależności od wskazań klinicznych stosowana jest brachyterapia, samodzielna radioterapia, radioterapia przedoperacyjna i pooperacyjna, radiochemioterapia oraz samodzielna chemioterapia. Brachyterapia w wielu przypadkach kojarzona jest z teleradioterapią.

Brachyterapia

Brachyterapia jest jedną z metod radioterapii stosowanych u chorych na nowotwory. Wykorzystuje energię fotonów lub cząstek pochodzącą z rozpadów izotopów promieniotwórczych umieszczanych w guzie lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Brachyterapia daje możliwość precyzyjnej koncentracji wysokiej dawki promieniowania w bezpośrednim sąsiedztwie izotopu – w większym stopniu niż przy napromienianiu wiązkami zewnętrznymi. Izotopem wykorzystywanym w celu realizacji brachyterapii na Oddziale Brachyterapii i Onkologii Ogólnej jest Iryd 192. Jest to brachyterapia wysoką mocą dawki (high dose-rate brachytherapy, HDR). Technika, w której przeprowadza się zabiegi nosi nazwę „afterloading”, czyli automatyczne ładowanie źródła: najpierw umieszcza się w pożądanej lokalizacji aplikatory, następnie na podstawie obrazu tomografii komputerowej sporządza się plan leczenia przy pomocy systemu komputerowego, a po jego akceptacji wprowadza się automatycznie do aplikatorów źródło promieniowania. Po przeprowadzonym leczeniu źródło promieniowania jest automatycznie wysuwane z aplikatora do aparatu Bravos HDR, następnie usuwane są aplikatory.

Brachyterapia umożliwia większą ochronę zdrowych tkanek i narządów zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie guza nowotworowego niż przy napromienianiu wiązkami zewnętrznymi (teleradioterapia). Warunkiem zastosowania tej metody jest możliwość umieszczenia źródła promieniowania w guzie lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie. W przeciwieństwie do teleradioterapii, brachyterapia jest metodą inwazyjną, często wymaga znieczulenia ogólnego lub miejscowego pacjenta.

Pacjenci poddawani brachyterapii na bloku operacyjnym Oddziału Brachyterapii i Onkologii Ogólnej to najczęściej chore z nowotworami ginekologicznymi (rak szyjki i trzonu macicy, rak pochwy), chorzy z rakiem gruczołu krokowego oraz pacjenci z rakiem skóry i płuc. Realizowane są tu:

• brachyterapia 3D „ real time”
• brachyterapia śródtkankowa i śródjamowa w oparciu o planowanie 3D – aplikacje wielorazowe z podaniem jednej frakcji w trakcie jednej aplikacji
• brachyterapia śródtkankowa w oparciu o planowanie 3 D ( boost)
• brachyterapia wewnątrzprzewodowa oparta na planowaniu 3D w oparciu o tomografię komputerową
• brachyterapia pooperacyjna dopochwowa w oparciu o planowanie 3D
• brachyterapia oparta o planowanie 2D.

Inne procedury wykonywane na bloku operacyjnym Oddziału Brachyterapii i Onkologii Ogólnej

Na bloku operacyjnym Oddziału Brachyterapii i Onkologii Ogólnej wykonywane są zabiegi założenia i usunięcia portów naczyniowych u pacjentów kwalifikowanych do chemioterapii oraz biopsje fuzyjne gruczołu krokowego u mężczyzn diagnozowanych z podejrzeniem raka gruczołu krokowego. Procedury te są realizowane nie tylko u pacjentów WWCOiT, ale także u chorych leczonych w innych ośrodkach, po wcześniejszym telefonicznym lub osobistym ustaleniu terminu u Pielęgniarki Oddziałowej lub w sekretariacie oddziału. Biopsje fuzyjne to obecnie najlepsza metoda diagnozowania raka gruczołu krokowego, gdzie fuzja obrazu rezonansu magnetycznego (wykonanego wcześniej) i obrazu ultrasonograficznego poprawia znacząco precyzyję pobierania materiału do badania histopatologicznego. Jesteśmy jednym z nielicznych w Polsce oddziałów, gdzie biopsje fuzyjne gruczołu krokowego wykonywane są w znieczuleniu ogólnym.

Oddział posiada akredytację do prowadzenia specjalizacji lekarskich oraz staży specjalizacyjnych w dyscyplinie radioterapia onkologiczna.

Brachyterapia z powodu raka gruczołu krokowego

Leczymy przede wszystkim chorych, którzy mają nowotwór ograniczony do gruczołu krokowego i chorych z nawrotem miejscowym nowotworu, dzięki czemu używając aplikatorów igłowych jesteśmy w stanie objąć należną dawką cały naciek nowotworowy. W przypadku pacjentów z bardziej zaawansowaną chorobą część dawki podawana jest w postaci wiązek zewnętrznych, a reszta (boost) w postaci brachyterapii. U części chorych konieczne jest leczenie hormonalne.

Ponieważ zabieg brachyterapii gruczołu krokowego odbywa się na bloku operacyjnym w znieczuleniu ogólnym. Przed zabiegiem w warunkach oddziału jest realizowana konsultacja anestezjologiczna celem wykluczenia przeciwwskazań do tego rodzaju znieczulenia. Cały zabieg brachyterapii trwa około 120 minut i polega na okuciu prostaty igłami pod kontrolą ultrasonografii, przygotowaniu indywidualnego planu leczenia i wprowadzeniu do aplikatorów źródła promieniowania (Ir192). Samo napromienianie w procedurze brachyterapii HDR trwa jedynie kilkanaście minut. Po przeprowadzonym leczeniu źródło promieniowania automatycznie wycofuje się do aparatu HDR Bravos, a następnie aplikatory igłowe są usuwane z ciała pacjenta. Pacjent pozostaje hospitalizowany na oddziale najczęściej dwie doby po zabiegu celem obserwacji. W zależności od stosowanego schematu leczenia, jest to jeden zabieg, lub są to dwa zabiegi w odstępie dwutygodniowym.

Brachyterapia daje pacjentom takie same szanse na wyleczenie jak teleradioterapia i zabieg chirurgiczny. Dzięki wprowadzeniu źródła promieniowania bezpośrednio do narządu, jesteśmy w stanie bardzo precyzyjnie zaplanować rozkład dawki, uzyskując szybki jej spadek w sąsiednich narządach. Przekłada się to na niewielkie ryzyko efektów ubocznych. Nasi chorzy w ogromnej większości mogą szybko wrócić do normalnego życia, uprawiania sportu i pracy zawodowej. Dodatkowo brachyterapia daje dużą szansę na to, że mechanizm erekcji nie zostanie uszkodzony lub zostanie uszkodzony tylko w nieznacznym stopniu – dlatego wybierana jest przez chorych, dla których ważne jest życie seksualne.

Powikłania brachyterapii nie są częste, a jeżeli już występują dotyczą głównie dróg moczowych. Należą tu krwiomocz, ból i pieczenie przy oddawaniu moczu, zwężenie strumienia moczu, częstsze oddawanie moczu i parcia naglące.

W Łodzi nie ma obecnie żadnych problemów z dostępnością do brachyterapii i pacjenci są kwalifikowani i leczeni na bieżąco. Chory powinien się zapisać do Poradni Brachyterapii, Poradni Radioterapii WWCOiT, lub skontaktować telefonicznie z sekretariatem oddziału.

Brachyterapia z powodu nowotworów ginekologicznych

Brachyterapia jest podstawową metodą leczenia onkologicznego w terapii chorych z nowotworami ginekologicznymi: raka szyjki i trzonu macicy, pierwotnych i wtórnych nowotworów pochwy, rzadziej raka sromu.

U pacjentek z miejscowo zaawansowanym nieoperacyjnym rakiem szyjki macicy oraz u pacjentek z nieoperacyjnym miejscowo zaawansowanym rakiem trzonu macicy brachyterapia jest realizowana po zakończeniu napromieniania wiązkami zewnętrznymi (teleradioteraapii), zwykle w postaci czterech aplikacji w odstępach tygodniowych. Każdy zabieg odbywa się na bloku operacyjnym Oddziału Brachyterapii i Onkologii Ogólnej w znieczuleniu ogólnym dożylnym. Przed zabiegiem w warunkach oddziału jest realizowana konsultacja anestezjologiczna, celem wykluczenia przeciwwskazań do tego rodzaju znieczulenia. Cały zabieg brachyterapii trwa około 60 minut i polega na umieszczeniu w macicy, a w razie wskazań także w przymaciczach aplikatora lub aplikatorów, wykonaniu skanowania tomografem komputerowym i na jego podstawie przygotowaniu indywidualnego planu leczenia, w końcu na wprowadzeniu do aplikatorów źródła promieniowania (Ir192). Samo napromienianie w procedurze brachyterapii HDR trwa jedynie kilka minut. Po przeprowadzonym leczeniu źródło promieniowania automatycznie wycofuje się do aparatu HDR Bravos, a następnie aplikator / aplikatory są usuwane z ciała pacjentki. Pacjentka pozostaje hospitalizowana na oddziale najczęściej przez dobę po zabiegu celem obserwacji. Podobny przebieg ma brachyterapia HDR u pacjentek z rakiem pochwy, jednak aplikatory  są umieszczane w pochwie i w tkankach przypochwia, co umożliwia skuteczne napromienienie pożądanej okolicy.

U pacjentek po zabiegu operacyjnym usunięcia macicy z powodu raka szyjki macicy i z powodu raka trzonu macicy brachyterapia jest realizowana jednoczasowo z teleradioterapią, lub samodzielnie w postaci trzech aplikacji w odstępach tygodniowych. Każdy zabieg odbywa się na bloku operacyjnym Oddziału Brachyterapii i Onkologii Ogólnej. Zabiegi nie są bolesne, wobec czego nie są wykonywane w znieczuleniu. Do pochwy wprowadza się pojedynczy aplikator cylindryczny celem napromienienia szczytu pochwy, potencjalnie narażonego na najwyższe ryzyko wznowy nowotworu. Po umieszczeniu aplikatora kolejne etapy zabiegu są identyczne jak opisano powyżej. Pacjentki te są leczone w trybie hospitalizacji jednodniowej.

Powikłania brachyterapii po aplikacjach ginekologicznych nie są częste, a jeżeli już występują dotyczą głównie dróg moczowych. Są to ból i pieczenie przy oddawaniu moczu i częstsze oddawanie moczu, które ustępują zwykle samoistnie po kilku dniach.